خانواده : تنماهیان (Scombridae)
نام علمی : Scombridae
نام انگلیسی : Mackerels, Tunas, Bonitos
نام فارسی : تن ماهیان
مشخصات ظاهری :
بدن کشیده و دوکی شکل و تا حدی فشرده در بعضی از جنسها. چشمها معمولا دارای پلک سوم و مهره ها 31 تا 66 عدد هستند.
پوزه نوک تیز، پیش سرپوش آبششی جدا از استخوانهای بینی (Nasal) و بوسیله استخوانهای پرویزنی (Ethmoid) جدا می شوند.
دهان بزرگ، دندانهای آرواره ای قوی، معمولی یا ضعیف که چندان مناسب گوشتخواری نیستند. سفق دهان و زبان نیز ممکن است دندان داشته باشند.
دو باله پشتی مجزا دارند که میتوانند در شیارهای پشتی جمع شوند (در مواقع شنای سریع). 5 تا 12 بالچه نیز بین باله دوم پشتی و باله دمی وجوددارد.
اولین باله پشتی، 9 تا 27 شعاع دارد که از انتهای سر شروع میشوند. خط جانبی ساده و منفرد و گاه شاخه دار است.
باله سینهای، در بخش بالایی بدن قرار دارد.
بالههای شکمی، متوسط یا کوچک بوده و دارای یک خار و پنج شعاع نرم میباشند و تقریبا زیر باله سینهای قرار دارند.
باله دمی کاملا دوشاخه است و دارای شعاعهای دمی است که کاملا به صفحه انتهایی ستون مهره ها متصل است.
حداقل دو تیغه دمی کوچک (keel) در هر طرف از پایه باله دمی. در بیشتر گونهها یک تیغه بزرگتر، در وسط ساقه دمی قرار دارد.
بدن با فلسهای کوچک یا متوسط و یا سپرهای فلسی پوشیده شده(بخشهای پشت سر و اطراف باله سینه ای با فلسهای نازک بزرگ پوشیده شده اند). فلسها از نوع دایرهای یا شانهای میباشند. برخی گونهها فاقد کیسه شناهستند.
جنس thunnus و برخی جنسهای مشابه، دارای یک سیستم شریانی ویژه برای تبادل دما هستند.
زیستگاه:
اغلب ماهیانی تندرو و ساکن مناطق اپیپلاژیک میباشند. بعضی گونه ها در آبهای ساحلی و سایرین در آبهای دور ازساحل زیست میکنند. پراکنش در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری.
تغذیه:
تن ماهیان عمدتا شکارچی ماهی های کوچکتر از خود هستند که در سطوح مختلف دریا دسته و گروه تشکیل می دهند. همچنین همنوع خوار هم هستند وگونههایی از این خانواده گونه های دیگری از همین خانواده را میخورند.
گونه هایی مانند ماکرلها (Scomber و Rastrelliger) با کمانهای آبششی بلند خود قادرند پلانکتونها را فیلتر کنند. بعضی از گونههای نظیر ماکرل اسپانیایی از غذاهای دیگر نظیر ماهیان کوچک، سختپوستان و سرپایان تغذیه مینمایند.
تولید مثل :
ماده ها عمدتا” در 3 سالگی و نرها در 2 سالگی بالغ میشوند .جنسها جدا بوده و معمولا جنسهای نر و ماده، تفاوت ریختی فاحشی ندارند. در بسیاری از گونهها، مادهها بزرگتر از نرها هستند.
تخمریزی اغلب در آبهای نزدیک ساحل مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری انجام میشود، تخمها پلاژیک بوده و لاروهای نورس پلانکتونی هستند.بهترین دما برای ماندگاری لاروها 28 تا 30 درجه است.
بهترین روش صید ورزشی:
تکنیکهای اسپینینگ با طعمه های فلوت نظیر پاپرها ، لیفتینگ ، ترولینگ
بهترین طعمه ها برای صید:
اسكوئيد ، گوشت ماهي قباد ،ماهي ساردين، حشینه .
بهترین زمان صید ورزشی :
بهترین فصل صید از اردیبهشت ماه تا بهمن ماه می باشد .
میتوان دو زیر خانواده از آنها استخراج نمود: Gasterochismatinae و Scombrinae که خود به چهار دسته قابل تقسیم است. برای این تقسیمبندیها، مطالعات بیشتری پیشنهاد شده است تا اعلام قطعیت بشود.
پراکنش در ایران:
جنسها:
در آبهای ایرانی خلیج فارس و دریای عمان، یازده جنس از تنماهیان گزارش شده است:
Acanthocybium(واهو): یک گونه
Auxis(تونهای ناوچه): دو گونه
Euthynnus(تونهای خوب): یک گونه
Grammatorcynus(نشانهنوکها): یک گونه
Gymnosarda: یک گونه
Katsuwonus: یک گونه
Rastrelliger(طلالیها): یک گونه
Sarda: یک گونه
Scomber(خط خطیها): یک گونه
Scomberomorus(خط خطیهای اسپانیایی): دو گونه
Thunnus(تنهای اصلی): سه گونه