طعمه های ماهیگیری

طعمه های ماهیگیری بعنوان مهمترین عامل درفریب ماهیها از ارکان اصلی در ماهیگیری ورزشی به شمار می روند و بطور کلی به دو دسته طعمه های طبیعی و طعمه های مصنوعی تقسیم میشوند.

طعمه های طبیعی: (Natural baits)

با توجه به رفتار بیولوژیکی و بتناسب الگوی تغذیه ای ماهیهای ساکن در آب شور و آب شیرین طعمه های طبیعی متنوعی مورد کاربرد قرار میگیرند و هرچه طعمه منتخب نزدیک به جیره غذایی ماهی هدف در محیط مورد زیستش تشابه داشته باشد موثرتر خواهد بود. پرکاربرترین طعمه ها نسبت به نوع ماهی هدف و شرایط محیطی عبارتند از:

طعمه های کرم شکل : (Worm-shaped baits)

کرم خاکی (Earth worm)

کرمهای خاکی از دیر باز بعنوان سنتی ترین طعمه های طبیعی با کارایی و تاثیر چشمگیر در صید اکثر ماهیها در شرایط محیطی مختلف محسوب می شوند. این موجودات ارزشمند هم از لحاظ تامین و دسترسی بسیار آسان و هم شرایط نگهداری ایده آل هستند و باتوجه به دوام و استقرار مناسب روی قلابها و تحریک آمیز بودن ( تحرک بواسطه زنده ماندن محدود زیر آب) و همچنین متساعد کردن بوی جذاب واغواکننده برای جلب ماهیها بخصوص خانواده کپورماهیان، گربه ماهیان ، سوف ،اردک ماهی، قزل آلا و حتی ماهیان آب شوربسیار موثر و ایده ال هستند.

زالو (Leeches )

زالوها که در طبیعت به عنوان یک انگل وابسته به میزبان شناخته می شوند و در طب سنتی هم مورد کاربرد قرار میگیرند در ماهیگیری حرفه ای به علت فرم کرم شکل، مقاومت و تداوم بالا روی قلابها و تحریک آمیز بودن ( تحرک بواسطه زنده ماندن بلند مدت زیر آب)  به دو صورت مورد استفاده قرار میگیرند.

روش اول بکارگیری روی قلابهای آفست و جیگ هد در سیستم اسپینینگ و جیگینگ و روش دوم بکارگیری در ریسه ها ی انتظاری (کف خواب، شناوری، لغزنده) می باشد.از زالو بیشتر جهت صید ماهی های قزل آلا، باس و سوف استفاده می شود.

ماگوت ( maggot )

کرم مگس یا ماگوت در واقع نوزاد مگس قبل از دگردیسی است که بواسطه فرم کرم شکل ، متساعد کردن بوی جذاب و اغواکننده برای جلب ماهیها و تحریک آمیز بودن ( تحرک بواسطه زنده ماندن بلند مدت زیر آب)  یک طعمه بسیار کاربردی در صید خانواده کپورماهیان بشمار میرود ولی بزرگترین چالش نحوه تامین و پرورش کرم ماگوت است که برای خیلی از ماهیگیران چندش آور و دردسرساز است! البته در کشورهای اروپایی با توجه به تقاضای بالا توسط کارپیستها، کمپانیهای تولید کننده ای موجود هستند که اقدام به عرضه ماگوتهای زنده رنگ آمیزی شده در بسته بندی های تخصصی می نمایند که در کشور ما فعلا زمینه تولید فراهم نشده است.

میل ورم (meal worm )

میل ورم ها، لارو سوسک سیاهی بنام شبرو (دارکلینگ بیتل) هستند این کرم ها حاوی مقادیر زیادی از پروتئین ، ویتامین و انواع مواد معدنی همچون کلسیم ، فسفر ، آهن ، پتاسیم و … می باشد

با توجه به اینکه این کرم ها در سبوس گندم و جو پرورش داده می شوند بدون انگل و بیماری می باشد ، این کرمهای با ارزش با توجه به فرم وشکل کرمی بسیار جذاب ، دوام واستقرار خوب روی قلابها بعنوان یک طعمه طبیعی ایده آل مطرح هستند ولی به علت متساعد کردن بو کم نسبت به سایرکرمها تحت شرایط قدرت دیده شدن بوسیله ماهی کارایی دارد و در آبهای کدر و گل آلود طعمه مطلوب نخواهد بود.

کرم گوجه فرنگی(Manduca quinquemaculata)

كرم شاخدار گوجه فرنگی به نام ماندوکا کوئین کوئماکولاتا لارو یک شب پره به همین نام می باشد و به عنوان آفت بوته های گوجه فرنگی، سیب زمینی، فلفل و بادمجان شناخته میشود. کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی به شکل بالغ تقریباً به‌اندازه ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر طول دارد (احتمالاً بزرگ‌ترین کرمی است که در باغ‌هایمان می‌بینیم) و به رنگ سبز است و علائم V شکل سفید در پهلوهای آن وجود دارد.
این کرم در صید ماهی آمور و زردپر بسیار موثر و کاربردی است و عمده ترین مشکل پروسه تهیه این کرم از مزارع کاشت گیاهان مذبور می باشد که زمانبر و دردسرساز است!

لارو حشرات  (Insect larvae)

بیشتر حشرات قبل از مرحله دگردیسی و طی دوران لاروی یک منبع غذایی بسیار مقوی با پروتئین بالا برای سایر جانداران محسوب می شوند و ماهیها هم علاقه وافری به تغذیه از این لاروها دارند. بهترین لارو حشرات برای این منظور لارو سوسکهای درختی و مزرعه،لارو زنبور عسل، لاروشاهپرکها،لاروپروانه ها و لارو سنجاقکها می باشند که در صید خانواده کپورماهیان و ماهی قزل آلا بسیار موثر و ایده آل هستند.

حشرات:( Insects)

زنبور ها (Bees)

زنبورها جزو حشرات بالداری هستند که با برخورداری از طیف رنگهای تحریک کننده برای ماهیان رودخانه ای بخصوص قزل آلا از طعمه های ایده آل بشمار می رود.بهترین گزینه باتوجه به سهولت تامین از مزارع تولید عسل، زنبورهای عسل تلف شده ای است که از کندوهای عسل بصورت روزانه دفع میشوند.

سنجاقکها (Dragonflies)

سنجاقکها چه در دوران لاروی و چه در مرحله بعد دگردیسی ( حشره بالغ  با برخورداری از طیف رنگهای جذاب) بعنوان یک طعمه موثر در صید ماهیهای ساکن در رودخانه مطرح هستند. این طعمه بخصوص در صید ماهی قزل آلا و سفید رودخانه ای بسیار ایده آل است. این حشره در دوران لاروی درون آب و طی دوران بلوغ خارج از آب اطراف رودخانه ها و برکه ها قابل صید است.

شاهپرک و پروانه ها (Butterflies and Butterflies)

شاهپرک ها و پروانه ها نیز چه در دوران لاروی به شکل کرمهای رنگارنگ و چه در مرحله بعد دگردیسی ( حشره بالغ  با برخورداری از طیف رنگهای جذاب) بعنوان یک طعمه موثر در صید ماهیهای ساکن در رودخانه مطرح هستند. این طعمه بخصوص در صید ماهی قزل آلا و سفید رودخانه ای بسیار ایده آل است. این حشرات در دوران لاروی به شکل کرم روی بوته ها و برگ درختچه ها  و طی دوران بلوغ در چمن زارها و اطراف بوته ها و گیاهان گل دار قابل صید هستند.

ملخ ها(Locusts)

ملخها عمدتا”به رنگهایخاکستری روشن وتیره، قهوه ای روشن وتیره و سبز در طبیعت یافت می شوند .این حشره یکی از ایده آلترین و موثرترین طعمه های طبیعی برای صید ماهیهای رودخانه ای بخصوص خانواده کپورماهیان و قزل آلا ها بشمار می رود و بخصوص ملخ هایی با طیف رنگ سبز برای صید ماهی زردپر ، آمور و شیربت بسیار کارساز است.

جیرجیرکها(Gryllidae)

این حشره همانند ملخ دارای بافت گوشتی متراکمی است که به عنوان یک طعمه با پروتئین بالا در صید ماهیهای رودخانه ای می تواند بسیار موثر باشد . جیرجیرکها در صید ماهی قزل آلا ، سفید رودخانه ای و حتی شیربتموثر خواهند بود.این حشره شبگرد است و در طول روز می توانید آنرا از زیر تنه درختان و چوبهای پوسیده و سنگها بیابید.

آبدزدک ها (Gryllotalpidae)  

آبدزدک نام یک تیره از دسته ی راست بالان است که همه چیز خوار هستند. این حشره با جویدن و قطع ریشه و طوقه گیاه باعث مرگ آن می شوند و همچنین با حرکت خود در داخل خاک باعث ایجاد کانالهایی در زمن میشود. آبدزدک که شبها از گیاهان تغذیه میکند باعث ایجاد خسارات زیادی به همه ی بوته های صفی جات و گیاهان زینتی و چمن ها میشود. علت نامگذاری این آفت به نام آبدزدک این است که این آفت با حرکت بر روی زمین های شخم خورده و نرم باعث ایجاد حفره هایی در کرت بندی ها میشود و این عمل موجب فرار آب در کرت ها میشود.برای تهیه این طعمه در مزارع کشاورزی باید دنبال سوراخهایی باشید که حشره بالغ آنها را حفرکرده و خروجی این سوراخها در سطح خاک نمایان است.

این حشره با توجه به جثه بزرگ و گوشتی و فرم بدنی ایده آل جهت استقرار روی قلاب یک طعمه شگفت انگیز با راندمان صید بالا جهت صید ماهیهای رودخانه ای بخصوص ماهی زردپر،سفید رودخانه ای شیربت و سایر خانواده کپورماهایان و ماهی قزل آلاست.

حلزون ها: (Snails)

حلزون یا لیسَک نوعی نرم‌تن در ردهٔ شکم‌پایان است.حلزون ها از محیط زیست بسیار متنوعی برخوردار می‌باشد، محل زندگی بعضی از گونه حلزون‌ها در دریا بوده و بعضی از گونه‌های آن در آبهای شیرین یا در باغ‌ها زندگی می‌کنند. حلزون از انواع گیاهان تغذیه می‌کند.

در بعضی حلزونها  تحت نام لیسه‌های خشکی و دریازی، صدف کوچک شده یا کلا فاقد صدف هستند. لیسه‌های ساکن خشکی برای جلوگیری از خشک شدن باید در نقاط مرطوب بسر برند. این جانوران معمولاً شب‌ها از جایگاه خود خارج می‌شوند و از سبزی‌ها تغذیه می‌کنند. 

این نرم تن با توجه به برخورداری از بافت گوشتی نرم و مقاوم و فرم بدنی ایده آل جهت استقرار روی قلاب یک طعمه شگفت انگیز با راندمان صید بالا جهت صید ماهیهای دریای خزر بخصوص ماهی سفید و کپور دریای خزر وماهیهای رودخانه ای نظیر زردپر و سفید دهان گشاد و سایر خانواده کپورماهایان و ماهی قزل آلاست.

میگوها: (Shrimps)

میگوها سخت پوستانی ده پا هستند که دارای بدنی کشیده و ضمائمی تخصص یافته برای شنا در آب می‌باشند. پاهای آن‌ها بر خلاف خرچنگ‌ها و لابسترها نازک و کم توان هستند. هزاران گونه از میگوها در نقاط و اکوسیستم‌های مختلف از جمله بستر دریاها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها شناسایی شده‌اند.میگوها در ابعداد و جثه های مختلف از گاماروس ها(رش ها) گرفته تا میگوهای 25 سانتیمتری دریای آب شور از جمله بهترین و موثرترین طعمه های های ماهیگیری هستند و عموما” برای صید اکثر ماهیهای آب شیرین و آب شور ایده آل هستند.

خرچنگها: (Crabs)

خرچنگ‌ها سخت‌پوستان ده‌پایی هستند که معمولاً دُم بسیار کوتاهی دارند که کاملاً در زیر سینه‌شان پنهان است. به این خاطر در دسته‌بندی‌های آرایه‌شناختی، خرچنگ‌ها تشکیل فروراسته‌ای می‌دهند به نام کوتاه‌دُمان(Brachyura).  کوتاه‌دمان بزرگ‌ترین و تخصص‌یافته‌ترین فروراسته سخت‌پوستان را تشکیل می‌دهند.

روی بدن خرچنگ‌ها از پوسته‌ای سخت و ضخیم پوشیده شده‌است. آن‌ها همچنین دارای یک جفت چنگال هستند. خرچنگ‌ها در تمام اقیانوسهای جهان یافت می‌شوند اما برخی نیز در آب‌های شیرین و همچنین درون خشکی به ویژه در مناطق گرمسیری نیز زیست می‌کنند. اندازه خرچنگ‌ها بسیار متنوع است از خرچنگ نخودی که تنها چند میلی‌متر اندازه دارد تا خرچنگ عنکبوتی ژاپنی که طول پاهایش بیشتر از ۴ متر است.

خرچنگها از جمله بهترین و موثرترین طعمه ها جهت صید ماهیهای آبشور هستند و در آب شیرین بخصوص خرچنگ دم دراز یک طعمه شگفت انگیز برای صید ماهی زردپر بشمار میرود.

صدفها :(Oysters)

صدف نام علمی است که به پوستهٔ سخت کلیه جانوران نرم‌تنی که دارای پوشش خارجی هستند اطلاق می‌شود، از قبیل دوکفه‌ای‌ها و شکم‌پایان. البته گاهی به پوسته حلزون نیز صدف اطلاق می‌شود. جنس پوستهٔ صدف از سیلیکات است. این جانوران یک یا دو صدف (کفه) سفت آهکی دارند که تن نرمشان را دربر گرفته‌است.

دانشمندان بیش از ۶۰ هزار نوع نرم‌تن را مطالعه و شناسایی کرده‌اند. هر چه نرم‌تن بزرگتر شود، جسم خارجی آ ن نیز بزرگتر و سخت‌تر می‌شود.

مغز صدف سرشار از مواد مغزی نظیر پروتئین و اسید آمینه ها، عناصری نظیر روی، فسفر، منگنز، پتاسیم، دوپامین وانواع ویتامینها بوده که برای ماهیان یک منبع غذایی بسیار غنی تلقی می شود و در ماهیگیری سالهاست به عنوان یکی از بهترین و موثرترین طعمه ها جایگاه ویژه ای دارد.

از مغز صدف علاوه بر کاربرد در صید ماهیهای ساکن در دریا و آب شور می توان در رودخانه های آب شیرین و دریاچه ها هم جهت صید خانواده کپورماهیان به عنوان یک طعمه شگفت انگیز استفاده نمود بخصوص در صید ماهی سفید دریایی ،کپور و زردپر معجزه خواهد کرد.

همچنین صدف های لوله ای که در جنوب کشورمان به نامهای ملالیس ، ملوک ،ملالیسک ،کمجه ،کلم مطرح است یکی از بهترین و موثرترین طعمه ها در صید اکثر ماهیهای خلیج فارس و دریای عمان بشمار می رود . ملالیس در همه ی سواحل قابل تامین نیست و بیشتر در سواحل باتلاقی قابل استخراج است. بخصوص در  سواحل بندرکنگان و مناطقی از بندردیر،گناوه و بوشهر با تزریق مقداری نمک به حفره ایجاد شده بوسیله ملالیس براحتی قابل جمع آوری است .

صیادانی که با قلاب بصورت سنتی صیادی می کنند ، عقیده دارند با بردن ملایس بعنوان طعمه ، دست خالی از دریا بر نخواهند گشت.

بچه ماهیها: (Small fish)

در دنیای زیر آب ماهیهای بزرگتر و عمدتا” گوشتخوار جهت رشد و تامین غذا همواره به شکار و تغذیه از ماهی های کوچکتر و نوزاد سایر گونه ها می پردازند و بکارگیری ماهیهای کوچک به عنوان طعمه هدف توسط ماهیگیران سالهاست در اکثر مناطق و محیطهای آبی مرسوم است.

در آب شیرین و جهت صید تخصصی ماهیهای شکارچی نظیر ماهیان خاویاری،اردک ماهی، سوف، اسبله، شیربت ، زردپر، قزا آلا ،ماش اسپیوس و سونگ، بکارگیری ماهیهای کوچکی نظیر کولی ها،مروارید ماهی، شیشه ماهی، سس ماهی ها،گاوماهی،کپورچه، کولمه ، سگ ماهی ها و نوزاد کپور ، آمور، قزل آلا و ماهی سفید رودخانه ای بسیار موثر خواهند بود.

در آب شور هم جهت صید ماهیهای مطرحی نظیرماهی شیر، باراکودا، هامور، جی تی ، گالیت ، ماهی تن، نیزه ماهیها و سایر گونه های ساکن دردریای جنوب از ماهیهای کوچکی نظیرماهی گلو،طلال ، کرفه ، سیمک ، حشینه و خانواده ساردینها بسیار موثر و مرسوم است.

ماهی های مرکب(اسکوئید):(Squid)

ماهی مرکب یا سَرپاوَر یا نُقْلی یا خَسّاک (گویش محلی بوشهر) یا انکاس (گویش محلی بندرعباس)، یکی از بی‌مهرگان ارزشمند ساکن دریاهای آب شوربوده و نرم تنانی از خانواده اختاپوسها هستند که هنگام روز در اعماق آب به سر برده و شب هنگام، برای تغذیه به سطح آب می‌آیند. اسکوئیدها با استفاده از ۱۰ بازوی خود، ماهیها را به درون دهان منقار مانند خود می‌کشند. طول انواع غول پیکر آن‌ها به ۱۳ متر می‌رسد. این جانور با کمک میلیون‌ها سلول رنگی، می‌تواند به راحتی رنگ پوستش را در تطابق با محیط تغییر دهد؛ بنابراین، ماهی‌های مرکب قادرند در کف دریا کاملاً محو شوند.

اسکوئید ها با توجه به برخورداری از بافت گوشتی نرم و مقاوم و فرم بدنی ایده آل جهت استقرار روی قلاب یک طعمه شگفت انگیز با راندمان صید بالا جهت صید اکثر ماهیهای دریای آب شور هستند.

طعمه های گوشتی(دام وطیور): (Meat baits)

طعمه های طبیعی بکار رفته از اجزای گوشتی دام و طیور نظیر روده ، دل و جگر(کبد)، طحال ، پوست (طیور) ، بافتهای گوشتی و محصولات فرآوری شده از گوشت (سوسیس و کالباس) سالهاست به عنوان طعمه های سنتی در صید انواع ماهیهای آب شیرین و شور بکار می روند و در برخی مناطق بعلت تداوم بکارگیری این طعمه ها حتی ماهیها به تغذیه از آنها شرطی می شوند .برای مثال روده و پوست پرکنده مرغ وسایر پرندگان با برخورداری از بو و دوام قابل توجه در صید ماهی شیربت و زرد پر و گاها” قزل آلا بصورت سنتی در کشور ما مورد استفاده قرار میگیرد. برای بکارگیری این طعمه های طبیعی شیوه صحیح طعمه زنی بسیار حائز اهمیت خواهد بود

بذر غلات و حبوبات: (Seeds of cereals)

بکار گیری بذرغلات وحبوبات به علت برخورداری از مواد مغزی  و ارزشمندی نظیر هیدرات کربن،پروتئین،ویتامینها، مواد مینرال و معدنی در صید ماهیهای آب شیرین بخصوص کپورماهیان به عنوان یک طعمه موثر و کلیدی قدمت دیرینه ای دارند.

امروزه طبق تجارب کسب شده اثبات گردیده فرآیند تخمیر غلات و حبوبات به طرز چشمگیری در میزان جذابیت این دانه های گیاهی خواهد افزود، فقط جهت عدم آسیب رسانی به دستگاه گوارش ماهیها بهتر است بصورت پخته شده بکار روند.

از پرکاربرد ترین غلات و حبوبات جهت طعمه زنی مستقیم می توان به ذرت شیرین ، نخود ، لوبیا ، ماش وباقالی اشاره نمود و همچنین برای طعمه پاشی میدانی و متمرکز می توان از بذوری نظیر: گندم،جو،ماش،شاهدانه،کنجد،ارزن،تخم آفتابگردان، سیاهدانه و… استفاده نمود.

گیاهان و میوه ها: (Plants and fruits)

گیاهان و میوه ها هم مانند سایر طعمه های طبیعی بصورت سنتی از دیرباز جهت صید ماهیهای ساکن در آب شیرین مورد استفاده قرار گرفته اند.

از میوه های درختی و بوته ای پرکاربرد و موثر می توان به توت فرنگی،قطعات آناناس و موز،تایگرناتس،گیلاس،انجیر،توت سفید،شاه توت و گوجه فرنگی اشاره کرد و درمورد گیاهان علاوه بربکارگیری مناطق سبزینه نظیر ساقه و برگ (نی، یونجه وشبدر) از اندوخته های غده ای نظیر سیب زمینی، لبو،چغندر، شلغم ،سیر و …. میتوان استفاده نمود.

طعمه های فرآوری شده و ترکیبی (Processed and mixed baits)

برای برخورداری از حداکثر میزان مواد مغزی و محرک ، توام با میکس مکملها طعمه های ترکیبی و فرآوری شده نظیر انواع خمیرها و جوشانده های ترکیبی(بویله ها) شکل گرفته اند.

خمیرهای ماهیگیری عمدتا” از مواد پایه ( (Basic materials نظیر آرد غلات (گندم،جو،سمولینا،ذرت و برنج) ساخته میشوند که با افزودن مکملهای پروتینی(تخم مرغ،آمینواسید،آلبومین،کازئین)، مواد قندی (ملاس،عسل،شیره خرما،شیره انگور،شیره توت،گلوکز)،مواد روغنی( روغن شاهدانه،کنجد،آفتابگردان،ذرت،نارگیل،رازیانه،سیاهدانه،کره گیاهی و حیوانی،روغن میگو و ماهی)،ویتامین ها ،نمک دریایی و اسانسهای خوراکی و محرکها تقویت میشوند. جوشانده ها (بویله ها Boilies ) بعنوان طعمه های نوظهور بعلت برخورداری از دوام بیشتر و انحلال کمتر نسبت به خمیرها در مقابل حلالیت آب ، رنگ آمیزی و رایحه متنوع و سبک طعمه زنی ایده آل ، جهت صید خانواده کپورماهیان در سالهای اخیر بیشتر مورد توجه ماهیگیران حرفه ای قرار گرفته اند.